Wskaźnik urbanizacji. Ile osób w Polsce i na świecie mieszka w miastach?
Wskaźnik urbanizacji to kluczowe narzędzie analizy procesu przemian społeczno-gospodarczych. Urbanizacja stanowi istotny element kształtujący współczesny krajobraz społeczny. Współczesna cywilizacja coraz bardziej skupia się w obszarach miejskich, co przekłada się na liczne wyzwania i możliwości rozwoju. W kontekście tego dynamicznego procesu, istotne staje się pytanie: ile osób w Polsce zamieszkuje obszary miejskie, a ile wybiera wiejski tryb życia?
- W 2024 roku 22,3 mln Polaków (59,4%) mieszkało w miastach.
- Odsetek osób w Polsce mieszkających w miastach od 1946 roku do lat 90. ulegał stałym wzrostom.
- W ostatnich latach tempo urbanizacji w Polsce spowolniło. W 2024 roku odsetek osób mieszkających w miastach wyniósł 59,4%, co oznacza niewielki spadek w stosunku do roku poprzedniego (59,5%).
- Obecnie w Polsce obserwuje się trend odwrotny do tego, który miał miejsce w okresie powojennym. Liczba ludności mieszkającej w miastach spada, a na wsi rośnie.
- Szacuje się, że ponad połowa ludzi na świecie mieszka na terenach miejskich (56,5%).
- Wskaźnik urbanizacji w Unii Europejskiej wynosi 75,2%.
Wskaźnik urbanizacji w Polsce
Urbanizacja to proces, który odzwierciedla przekształcenia społeczno-gospodarcze i demograficzne w społeczeństwach. W Polsce, jak i w wielu innych krajach, proces ten był dynamiczny i bogaty w zmiany na przestrzeni lat. Wskaźnik urbanizacji jest kluczowym narzędziem pozwalającym zrozumieć, jak społeczeństwo przemieszcza się z obszarów wiejskich do miejskich oraz jak rozwijają się i zmieniają miasta.
Wskaźnik urbanizacji to odsetek ludności zamieszkującej obszary miejskie w stosunku do ogólnej populacji kraju. Mierzy on stopień, w jakim społeczeństwo jest skoncentrowane w miastach. Im wyższy wskaźnik, tym bardziej zurbanizowane jest społeczeństwo.
Choć dziś ponad połowa Polaków mieszka w miastach, nie zawsze tak było. Gdy spojrzymy na dane GUS sięgające 1946 roku, widać jak na dłoni ogromną przemianę kraju z głównie wiejskiego w coraz bardziej zurbanizowany. Ale po dekadach dynamicznych zmian, coś się zatrzymało. A może nawet cofnęło.
 |
| Wskaźnik urbanizacji w Polsce; opracowanie ciekawestatystyki.pl na podstawie danych GUS |
Od momentu zakończenia II wojny światowej Polska przechodziła przez liczne zmiany społeczno-gospodarcze, które miały wpływ na rozmieszczenie ludności między miastami a wioskami. Na przestrzeni lat, liczba mieszkańców w poszczególnych miejscowościach ulegała wahaniom, odzwierciedlając dynamiczny rozwój kraju.
 |
| Mieszkańcy polskich miast i wsi na przestrzeni lat; opracowanie ciekawestatystyki.pl na podstawie danych GUS |
W pierwszych latach po wojnie liczba mieszkańców miast w Polsce wynosiła 8 milionów, podczas gdy wieś zamieszkiwało 15,6 miliona osób. Polska była krajem wiejskim – aż 66% mieszkańców żyło na wsi. Miasta dopiero zaczynały się odbudowywać po zniszczeniach. Urbanizacja, czyli odsetek ludzi mieszkających w miastach, wynosiła wtedy zaledwie 34%. Następne dziesięciolecia przyniosły dynamiczny wzrost populacji miejskiej, która w 1966 roku zrównała się z liczbą osób mieszkających w polskich wsiach. Powód? Industrializacja. PRL-owskie władze postawiły na rozwój przemysłu, a to oznaczało nowe fabryki, nowe miasta i nowe miejsca pracy. Ludzie masowo przenosili się z wiosek do miast. Był to okres intensywnego rozwoju przemysłowego i urbanizacji.
Między latami 70. a końcówką 80. trwała druga fala urbanizacji. W 1988 roku aż 61,2% Polaków mieszkało w miastach. Wzrost był napędzany rozbudową blokowisk, migracjami zarobkowymi i centralnym planowaniem. Miejsca takie jak Nowa Huta, Tychy czy Lubin rozkwitały jako „miasta pracy”.
Transformacja ustrojowa w Polsce w latach 90. przyniosła kolejne zmiany w strukturze społeczeństwa. Proces prywatyzacji i rozwój przedsiębiorczości skłoniły wielu do migracji do miast w poszukiwaniu lepszych szans zawodowych. Równocześnie pojawiły się nowe wyzwania związane z przekształceniem starych zakładów przemysłowych. W 1991 roku odnotowano najwyższy odsetek osób w Polsce mieszkających w miastach, który wyniósł 62%.
Lata 90. i 2000. to stagnacja. Miasta przestały przyciągać. Wzrost suburbiów, rozwój infrastruktury drogowej i potrzeba „więcej przestrzeni” sprawiły, że część ludzi zaczęła wyprowadzać się poza miasta. Choć oficjalnie liczby ludności wiejskiej rosły powoli, nie był to powrót do rolnictwa – raczej przeprowadzka do domów na obrzeżach.
Od 2000 roku wskaźnik urbanizacji lekko spada. W 2024 roku wyniósł 59,4%, co oznacza powrót do poziomu sprzed 40 lat. Z miasta zniknęło około 1,3 miliona osób. Wieś trzyma się stabilnie – około 15,2 miliona mieszkańców.
 |
| Migracje w Polsce między miastem a wsią; opracowanie ciekawestatystyki.pl na podstawie danych GUS |
Ile osób w Polsce mieszka w miastach?
Polska to nie jest jeden równy krajobraz – i jeśli chodzi o urbanizację, różnice między regionami są naprawdę duże. Z jednej strony Śląsk, gdzie miasta dominują, z drugiej Podkarpacie – tu przeważa wieś.
W 2024 roku wskaźnik urbanizacji w Polsce wyniósł 59,4%. Oznacza to, że ok 22,3 mln osób (59,4% ludności Polski) zamieszkiwało miasta. Proces urbanizacji jednak nie jest jednolity – niektóre regiony kraju nadal utrzymują charakter wiejski, zwłaszcza na wschodnich obszarach Polski. Wskaźnik urbanizacji w Polsce jest zróżnicowany w zależności od regionu. Najwyższy jest on w regionach centralnych i zachodnich, gdzie znajdują się duże miasta i ośrodki przemysłowe. Najniższy jest w regionach wschodnich i północnych, gdzie dominuje rolnictwo.
Najwyższy wskaźnik urbanizacji w Polsce odnotowano w województwie śląskim, gdzie wyniósł on 75,8%. Nie ma zaskoczenia. Województwo śląskie to najbardziej zurbanizowany region Polski. To efekt wielkiej aglomeracji katowickiej, czyli zwartego zespołu miast i miasteczek, który zlewa się w jedno urbanistyczne ciało. Kopalnie, przemysł i gęstość zaludnienia – to klasyczny, śląski miks. Na drugim miejscu znalazło się województwo zachodniopomorskie z wynikiem 68%. Trzecie miejsce zajęło województwo dolnośląskie z wynikiem 67,4%.
Natomiast najniższy wskaźnik urbanizacji odnotowano w Polsce południowo-wschodniej: w województwie podkarpackim wyniósł 41%, w województwie świętokrzyskim 45,1% oraz w województwie lubelskim 46,1%.
 |
| Wskaźnik urbanizacji w Polsce w podziale na województwa; opracowanie ciekawestatystyki.pl na podstawie danych GUS |
Czy Polska znów stanie się krajem bardziej wiejskim? Niekoniecznie. Ale to, co widzimy, to nie tyle ucieczka z miasta, co zmiana stylu życia. Coraz więcej ludzi chce mieszkać poza centrum, ale pracować zdalnie albo dojeżdżać. Zamiast wielkiego miasta – małe miasteczka, suburbia, osiedla pod lasem.
Urbanizacja przestała być liniowa. Dziś to raczej gra o jakość życia niż o liczby. Miasta, by znów przyciągać, muszą być nie tylko miejscem pracy, ale też dobrym miejscem do życia. A to zupełnie inna historia.
Wskaźnik urbanizacji na świecie
Na świecie wskaźnik urbanizacji jest niższy niż w Polsce i wynosi 56,5%. Oznacza to, że ponad 4,4 mld ludzi mieszka w miastach. Na tle całego świata Polska ma średni wskaźnik urbanizacji, na podobnym poziomie jak Gruzja czy Nikaragua.
Na podstawie danych Our World in Data z 2021 roku kilka krajów osiągnęło wskaźnik urbanizacji na poziomie 100%. Wśród nich znajdują się: Bermudy, Kajmany, Gibraltar, Hongkong, Kuwejt, Monako i Singapur. Te niewielkie terytoria charakteryzują się kompletnym zurbanizowaniem, co oznacza, że cała populacja zamieszkuje obszary miejskie.
 |
| Wskaźnik urbanizacji na świecie; opracowanie ciekawestatystyki.pl na podstawie danych Our World in Data |
Należy zauważyć, że wysoki wskaźnik urbanizacji często wiąże się z rozwiniętym poziomem życia, gęsto zaludnionymi obszarami miejskimi i rozwiniętą infrastrukturą.
Wskaźnik urbanizacji w poszczególnych państwach na świecie przedstawia poniższa tabela:
| Kraj | Wskaźnik urbanizacji |
|---|---|
| Bermudy | 100,0% |
| Kajmany | 100,0% |
| Gibraltar | 100,0% |
| Hongkong | 100,0% |
| Kuwejt | 100,0% |
| Monako | 100,0% |
| Singapur | 100,0% |
| Katar | 99,3% |
| Belgia | 98,1% |
| San Marino | 97,6% |
| Urugwaj | 95,6% |
| Malta | 94,8% |
| Islandia | 93,9% |
| Portoryko | 93,6% |
| Izrael | 92,7% |
| Holandia | 92,6% |
| Argentyna | 92,2% |
| Japonia | 91,9% |
| Luksemburg | 91,7% |
| Jordania | 91,6% |
| Gabon | 90,4% |
| Bahrajn | 89,6% |
| Liban | 89,1% |
| Wenezuela | 88,3% |
| Dania | 88,2% |
| Szwecja | 88,2% |
| Andora | 87,9% |
| Chile | 87,8% |
| Grenlandia | 87,5% |
| Brazylia | 87,3% |
| Zjednoczone Emiraty Arabskie | 87,3% |
| Oman | 87,0% |
| Nowa Zelandia | 86,8% |
| Australia | 86,4% |
| Finlandia | 85,6% |
| Arabia Saudyjska | 84,5% |
| Wielka Brytania | 84,2% |
| Norwegia | 83,3% |
| Dominikana | 83,2% |
| Stany Zjednoczone | 82,9% |
| Kolumbia | 81,7% |
| Kanada | 81,7% |
| Palau | 81,5% |
| Kostaryka | 81,4% |
| Korea Południowa | 81,4% |
| Francja | 81,2% |
| Hiszpania | 81,1% |
| Meksyk | 81,0% |
| Libia | 81,0% |
| Grecja | 80,0% |
| Białoruś | 79,9% |
| Brunei | 78,6% |
| Peru | 78,5% |
| Dżibuti | 78,2% |
| Wyspy Marshalla | 78,2% |
| Malezja | 77,7% |
| Niemcy | 77,5% |
| Kuba | 77,3% |
| Palestyna | 77,0% |
| Turcja | 76,6% |
| Iran | 76,3% |
| Bułgaria | 76,0% |
| Rosja | 74,9% |
| Algieria | 74,3% |
| Czechy | 74,2% |
| Salwador | 74,1% |
| Szwajcaria | 74,0% |
| Gwinea Równikowa | 73,6% |
| Węgry | 72,2% |
| Botswana | 71,6% |
| Dominika | 71,4% |
| Włochy | 71,3% |
| Irak | 71,1% |
| Boliwia | 70,5% |
| Tunezja | 69,9% |
| Ukraina | 69,8% |
| Estonia | 69,4% |
| Mongolia | 68,8% |
| Panama | 68,8% |
| Łotwa | 68,4% |
| Kongo | 68,3% |
| Litwa | 68,2% |
| Republika Południowej Afryki | 67,8% |
| Czarnogóra | 67,8% |
| Angola | 67,5% |
| Republika Zielonego Przylądka | 67,1% |
| Cypr | 66,9% |
| Portugalia | 66,8% |
| Surinam | 66,2% |
| Ekwador | 64,4% |
| Maroko | 64,1% |
| Irlandia | 63,9% |
| Armenia | 63,4% |
| Gambia | 63,2% |
| Albania | 63,0% |
| Korea Północna | 62,6% |
| Chiny | 62,5% |
| Paragwaj | 62,5% |
| Polinezja Francuska | 62,1% |
| Polska | 60,1% |
| Gruzja | 59,9% |
| Nikaragua | 59,3% |
| Austria | 59,0% |
| Honduras | 59,0% |
| Macedonia Północna | 58,8% |
| Kamerun | 58,1% |
| Ghana | 58,0% |
| Seszele | 58,0% |
| Haiti | 58,0% |
| Chorwacja | 57,9% |
| Kazachstan | 57,8% |
| Fidżi | 57,7% |
| Indonezja | 57,3% |
| Azerbejdżan | 56,8% |
| Jamajka | 56,7% |
| Serbia | 56,7% |
| Kiribati | 56,3% |
| Mauretania | 56,1% |
| Syria | 56,1% |
| Słowenia | 55,4% |
| Rumunia | 54,3% |
| Słowacja | 53,8% |
| Trynidad i Tobago | 53,3% |
| Namibia | 53,0% |
| Turkmenistan | 53,0% |
| Nigeria | 52,7% |
| Liberia | 52,6% |
| Gwatemala | 52,2% |
| Wybrzeże Kości Słoniowej | 52,2% |
| Tajlandia | 52,2% |
| Uzbekistan | 50,4% |
| Bośnia i Hercegowina | 49,4% |
| Benin | 49,0% |
| Senegal | 48,6% |
| Filipiny | 47,7% |
| Somalia | 46,7% |
| Demokratyczna Republika Konga | 46,2% |
| Belize | 46,2% |
| Zambia | 45,2% |
| Mali | 44,7% |
| Aruba | 43,9% |
| Sierra Leone | 43,4% |
| Togo | 43,4% |
| Bhutan | 43,0% |
| Mołdawia | 43,0% |
| Egipt | 42,9% |
| Republika Środkowoafrykańska | 42,6% |
| Wyspy Owcze | 42,6% |
| Erytrea | 42,0% |
| Malediwy | 41,1% |
| Mauritius | 40,8% |
| Madagaskar | 39,2% |
| Bangladesz | 38,9% |
| Jemen | 38,5% |
| Wietnam | 38,1% |
| Mozambik | 37,6% |
| Pakistan | 37,4% |
| Gwinea | 37,3% |
| Kirgistan | 37,1% |
| Laos | 36,9% |
| Grenada | 36,7% |
| Tanzania | 36,0% |
| Sudan | 35,6% |
| Indie | 35,4% |
| Zimbabwe | 32,3% |
| Barbados | 31,2% |
| Burkina Faso | 31,2% |
| Komory | 29,6% |
| Lesotho | 29,5% |
| Kenia | 28,5% |
| Tadżykistan | 27,7% |
| Gujana | 26,9% |
| Afganistan | 26,3% |
| Uganda | 25,6% |
| Wyspy Salomona | 25,1% |
| Kambodża | 24,7% |
| Antigua i Barbuda | 24,4% |
| Eswatini | 24,4% |
| Czad | 23,8% |
| Tonga | 23,1% |
| Mikronezja | 23,1% |
| Etiopia | 22,2% |
| Nepal | 21,0% |
| Sudan Południowy | 20,5% |
| Sri Lanka | 18,9% |
| Samoa | 17,7% |
| Malawi | 17,7% |
| Rwanda | 17,6% |
| Niger | 16,8% |
| Liechtenstein | 14,5% |
| Burundi | 14,1% |
| Papua-Nowa Gwinea | 13,5% |
Wskaźnik urbanizacji na świecie w 2021 roku;
opracowanie ciekawestatystyki.pl na podstawie danych Our World in Data
Urbanizacja ma wieloaspektowy wpływ na społeczeństwa. Z jednej strony, może przyczynić się do rozwoju gospodarczego, zwiększenia dostępu do edukacji, służby zdrowia i innych udogodnień miejskich. Z drugiej strony, może prowadzić do wyzwań związanych z przeludnieniem, zanieczyszczeniem środowiska i nierównościami społecznymi.
W kontekście współczesnego świata, ważne jest monitorowanie i zrozumienie procesów urbanizacyjnych, aby skutecznie zarządzać rozwojem miast, minimalizować negatywne skutki i dążyć do zrównoważonego rozwoju.
Co o tym myślisz?
Zostaw reakcję i komentarz.
Uważam, że ten wskaźnik urbanizacji w Polsce nijak ma się do realiów. Nie uwzględnia się wsi, które swoim charakterem przypominają małe miasta, jak Kleszczów pod Wrocławiem, Koziegłowy, Suchy Las, Tarnowo Podgórne czy Komorniki pod Poznaniem i wiele innych. Uczciwiej byłoby liczyć ten wskaźnik, jeżeli tereny wiejskie zlokalizowane wokół centrum aglomeracji również uwzględniać, a zamiast tego wykluczać miasta poniżej 2000 mieszkańców (te mają więcej cech wiejskich niż miejskich). Realnie Polska też mogłaby mieć koło 70% urbanizacji, jak w innych krajach. U nas miasta wytycza się na podstawie tego, że rząd po prostu nada taki status miejscowości. W innych krajach najczęściej decyduje kryterium ludnościowe.