Ile osób niepełnosprawnych jest w Polsce?

Osoby z niepełnosprawnościami w Polsce to jedna z najważniejszych, a często niedostatecznie zauważanych grup społecznych. Ich sytuacja pokazuje, jak w praktyce działa system wsparcia, dostępność przestrzeni publicznej i rynek pracy. W ostatnich latach rośnie świadomość potrzeb tej części społeczeństwa, ale też wyzwań, z jakimi mierzą się każdego dnia — od barier architektonicznych po ograniczone możliwości zatrudnienia. Ile osób niepełnosprawnych jest w Polsce?

 

Ile osób niepełnosprawnych jest w Polsce?

Według danych GUS na dzień 31 grudnia 2024 roku w Polsce mieszkało 3 949 600 osób, które legitymowały się formalnym orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem równoważnym, wydanym przez ZUS, KRUS lub inne uprawnione zespoły. Ta liczba – 10,5% ogółu ludności Polski – jest miarą populacji, której państwo formalnie musi udzielić wsparcia i której musi zapewnić pełną dostępność.

Kluczem do zrozumienia potencjału tej grupy jest analiza struktury orzecznictwa. Osoby niepełnosprawne to nie jest jednolity monolit; różnice między stopniami niepełnosprawności są fundamentalne dla możliwości integracji. Według danych zebranych podczas Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań zdecydowana większość tej populacji posiada stopień umiarkowany (45,3%) lub lekki (24,3%). Oznacza to, że niemal 70% osób z orzeczeniem o niepełnosprawności to osoby, które, przy odpowiednim przystosowaniu środowiska pracy i likwidacji barier architektonicznych, mogłyby w pełni uczestniczyć w życiu zawodowym i społecznym. Ich wyzwania koncentrują się na kwestiach dostępności i włączenia, a nie tylko opieki nad najcięższymi przypadkami (znaczny stopień niepełnosprawności posiada 30,4% populacji z orzeczeniem).

Orzeczenie a rzeczywista liczba osób z niepełnosprawnością

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego na koniec 2024 roku w Polsce było 3,95 mln osób z formalnym orzeczeniem o niepełnosprawności. To liczba wynikająca z decyzji administracyjnych – potwierdzonych orzeczeń wydanych przez odpowiednie komisje.

Jednak Narodowy Spis Powszechny z 2021 roku pokazał znacznie szerszy obraz: aż 5 447 548 osób zadeklarowało, że mają ograniczenia zdrowotne utrudniające codzienne funkcjonowanie.

Różnica między tymi wartościami – ponad 1,5 miliona osób – nie jest przypadkowa. Pokazuje, że w Polsce istnieje duża grupa ludzi, którzy czują się osobami z niepełnosprawnością, ale nie posiadają oficjalnego orzeczenia. Przyczyny mogą być różne: długi i złożony proces orzekania, brak potrzeby formalizacji statusu (np. w przypadku braku ubiegania się o świadczenia), czy obawy przed stygmatyzacją.

W praktyce oznacza to, że statystyki oparte wyłącznie na orzeczeniach nie pokazują pełnego obrazu sytuacji. Rzeczywista liczba osób z niepełnosprawnościami w Polsce jest znacznie wyższa, niż wynika to z danych administracyjnych.

Kobiety i mężczyźni wśród osób niepełnosprawnych

Kobiety stanowią 53,3% wszystkich osób niepełnosprawnych z orzeczeniem, czyli około 2,1 mln osób. Mężczyźni to 46,7%, czyli około 1,84 mln osób.

Najwięcej orzeczeń dotyczy osób starszych – w grupach wiekowych 70–74 lata (555,7 tys.) i 65–69 lat (507,8 tys.). Kolejne to 75–79 lat (438,9 tys.) i 60–64 lata (379,5 tys.). Dla porównania, wśród dzieci i młodzieży (do 19. roku życia) orzeczenie ma 285,7 tys. osób.

Starzenie się społeczeństwa widać tu wyraźnie – niepełnosprawność w Polsce jest przede wszystkim zjawiskiem wieku starszego, choć dotyczy wszystkich pokoleń.

Aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych

Na koniec 2024 roku 738 300 osób z orzeczeniem o niepełnosprawności było zgłoszonych do ubezpieczenia w ZUS przez płatników – czyli pracowało lub było zatrudnione na innej podstawie. To zaledwie 18,7% całej populacji osób z orzeczeniem o niepełnosprawności. Innymi słowy: mniej niż jedna na pięć osób formalnie uznanych za niepełnosprawne uczestniczyła w systemie ubezpieczeń społecznych jako aktywna zawodowo.

To pokazuje, jak wiele wciąż pozostaje do zrobienia w zakresie dostępności rynku pracy, rehabilitacji zawodowej i wspierania zatrudnienia osób z niepełnosprawnością.

Najczęstsze przyczyny niepełnosprawności

W statystykach GUS widać trzy główne grupy przyczyn niepełnosprawności:

• Upośledzenia narządu ruchu – 1 382 400 osób (35%)
• Choroby układu oddechowego i krążenia – 781 300 (19,8%)
• Choroby neurologiczne – 655 200 (16,6%)

Pozostałe przypadki – m.in. zaburzenia psychiczne, rozwojowe, słuchu czy wzroku – stanowią mniejszą, ale wciąż istotną część populacji. Widać jednak wyraźnie, że problemy z poruszaniem się oraz choroby sercowo-oddechowe stanowią rdzeń obrazu zdrowotnego osób z niepełnosprawnością w Polsce.

Karty parkingowe – mapa nierówności

Niepełnosprawność to nie tylko kwestie zdrowotne, ale też dostęp do praw i udogodnień. Dane o kartach parkingowych pokazują duże różnice między regionami.

Najwięcej kart na 1 000 mieszkańców wydano w województwach:

• Lubuskim – 33,4
• Pomorskim – 33,0
• Świętokrzyskim – 27,1

Z kolei najmniej w:

• Mazowieckim – 13,2
• Zachodniopomorskim – 15,8
• Podlaskim – 16,2

Różnice są znaczące. Trudno je tłumaczyć wyłącznie liczbą osób niepełnosprawnych – mogą wynikać z różnic w świadomości, infrastrukturze, procedurach urzędowych lub sposobie egzekwowania przepisów.

Gdzie w Polsce jest najwięcej osób niepełnosprawnych?

Główny Urząd Statystyczny regularnie publikuje wskaźniki liczby osób niepełnosprawnych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców. Analiza tych danych ukazuje zaskakujące różnice regionalne, które są dalekie od równomiernego rozkładu. Przykładowo, najwyższy wskaźnik liczby osób niepełnosprawnych prawnie na 1 tys. ludności w 2024 roku odnotowano w województwie lubuskim (160,7), podczas gdy najniższy był w województwie mazowieckim (74). Ta ponad dwukrotna dysproporcja jest znacząca i wymaga szerszego kontekstu.

Różnice te sugerują, że statystyka nie odzwierciedla jedynie stanu zdrowia mieszkańców, ale przede wszystkim ich strukturę demograficzną i ekonomiczną. Regiony, w których odnotowuje się najniższe wskaźniki formalnej niepełnosprawności, często charakteryzują się większą migracją młodej, aktywnej zawodowo i zdrowej ludności (tak jak w przypadku Mazowsza, zwłaszcza aglomeracji warszawskiej). Z kolei województwa z wyższymi wskaźnikami (takie jak lubuskie) mierzą się często ze starzeniem się populacji, a tym samym z większą liczbą osób, które z przyczyn zdrowotnych i wiekowych formalizują swoją niepełnosprawność, aby móc korzystać ze świadczeń rentowych i pomocowych.

Statystyki te stanowią zatem mapę wyzwań ekonomicznych i społecznych regionów, wskazując, gdzie konieczna jest intensywniejsza polityka senioralna i zdrowotna.

Niepełnosprawność w Polsce na tle Europy

Porównanie Polski na tle Unii Europejskiej jest skomplikowane ze względu na różnice w metodologii. W Polsce dominują statystyki administracyjne (orzecznictwo), podczas gdy Unia Europejska, za pośrednictwem Eurostatu, opiera się głównie na danych EU-SILC (Statistics on Income and Living Conditions), które mierzą samoocenę respondentów dotyczącą ograniczenia aktywności z powodu problemów zdrowotnych. W statystykach tych kluczowy jest nie tyle odsetek populacji z formalnym orzeczeniem, co jakość życia i dostęp do podstawowych usług.

Najbardziej alarmująca statystyka w porównaniu z Europą dotyczy dostępu do opieki zdrowotnej. Polska ma niechlubny rekord w zakresie niezaspokojonych potrzeb zdrowotnych wśród osób niepełnosprawnych. Według danych Eurostatu, aż 9,9% osób z niepełnosprawnościami w Polsce zgłasza niezaspokojone potrzeby zdrowotne.

Dla porównania, średnia dla 27 państw Unii Europejskiej wynosi zaledwie 4,6%. Wskaźnik ten jest ponad dwukrotnie wyższy od średniej unijnej i stanowi największą lukę systemową, która bezpośrednio przekłada się na jakość życia i aktywność zawodową.

Nie można skutecznie integrować osób niepełnosprawnych na rynku pracy, jeśli system opieki zdrowotnej nie zapewnia im dostępu do kluczowych usług, rehabilitacji czy sprzętu. Brak możliwości zaspokojenia potrzeb zdrowotnych jest podstawowym czynnikiem ryzyka utraty zatrudnienia i biernej postawy zawodowej. W tej perspektywie, deficyt w wydatkach na zdrowie i dostępności opieki stanowi poważniejszą barierę dla pełnej integracji niż sama bariera architektoniczna.

Podsumowanie – co wynika z tych liczb?

Z danych wynika jednoznacznie — Polska starzeje się, a wraz z tym rośnie liczba osób z niepełnosprawnościami. Już co dziesiąty mieszkaniec naszego kraju posiada formalne orzeczenie o niepełnosprawności, a rzeczywista liczba osób z ograniczeniami zdrowotnymi jest jeszcze wyższa. To nie tylko statystyka, ale ważny wskaźnik kondycji społecznej i skuteczności państwa w zapewnianiu równego dostępu do życia publicznego, pracy i opieki zdrowotnej.

Ponad 70% osób z orzeczeniem mogłoby aktywnie uczestniczyć w życiu zawodowym, gdyby zlikwidowano podstawowe bariery — architektoniczne, organizacyjne i mentalne. Mimo to pracuje mniej niż co piąta osoba z niepełnosprawnością.

Z liczb jasno wynika, że niepełnosprawność w Polsce to nie tylko problem zdrowotny, ale przede wszystkim społeczny i systemowy. Z jednej strony mamy coraz większą świadomość i lepsze przepisy, z drugiej – wciąż zbyt małą skuteczność ich wdrażania.

Warto też zauważyć ogromne różnice regionalne — województwa o starszej populacji mają nawet dwa razy więcej osób z orzeczeniem niż młode, rozwijające się regiony. Polska wciąż odstaje też od średniej unijnej w zakresie dostępności opieki zdrowotnej dla osób z niepełnosprawnościami — ponad dwukrotnie więcej osób niż w UE zgłasza niezaspokojone potrzeby medyczne.

To wszystko pokazuje, że prawdziwym wyzwaniem na najbliższe lata nie jest już samo rozpoznanie problemu, lecz zbudowanie systemu, który realnie włącza, a nie tylko orzeka.

❓ FAQ — Najczęściej zadawane pytania

Ile osób z niepełnosprawnościami mieszka w Polsce?
Według danych GUS na koniec 2024 roku było to 3,95 mln osób z formalnym orzeczeniem o niepełnosprawności, czyli 10,5% społeczeństwa. Jeśli jednak uwzględnić osoby deklarujące ograniczenia zdrowotne (bez orzeczenia), liczba ta rośnie do 5,45 mln.

Czy rzeczywista liczba osób z niepełnosprawnościami jest wyższa?
Tak. Narodowy Spis Powszechny 2021 wskazał, że aż 5,45 mln osób deklaruje ograniczenia zdrowotne utrudniające codzienne funkcjonowanie — o 1,5 mln więcej niż wynika z danych administracyjnych.

Które województwa mają najwięcej osób z niepełnosprawnościami?
Najwyższy odsetek osób z orzeczeniem odnotowano w województwie lubuskim, świętokrzyskim i warmińsko-mazurskim. Najniższy — w mazowieckim, szczególnie w aglomeracji warszawskiej.

Które grupy wiekowe najczęściej mają orzeczenie o niepełnosprawności?
Najwięcej orzeczeń wydaje się osobom po 60. roku życia — szczególnie w grupach 65–74 lata. Niepełnosprawność w Polsce jest więc przede wszystkim zjawiskiem związanym ze starzeniem się populacji.

Jak wygląda udział kobiet i mężczyzn wśród osób niepełnosprawnych?
Kobiety stanowią 53,3% wszystkich osób z orzeczeniem, a mężczyźni 46,7%. Oznacza to, że wśród osób niepełnosprawnych przeważają kobiety — głównie ze względu na dłuższą średnią długość życia.

Ile osób z niepełnosprawnościami pracuje?
Pracuje tylko ok. 19% osób z orzeczeniem o niepełnosprawności (ok 738 tys. osób). To pokazuje, że mimo potencjału, bariery na rynku pracy wciąż są bardzo silne.

Jakie są najczęstsze przyczyny niepełnosprawności?
Najczęściej są to choroby i urazy narządu ruchu (35%), następnie choroby układu krążenia i oddechowego (19,8%) oraz choroby neurologiczne (16,6%).

Czy Polska różni się od innych krajów UE pod względem sytuacji osób niepełnosprawnych?
Tak — Polska ma ponad dwukrotnie wyższy od średniej unijnej odsetek osób z niezaspokojonymi potrzebami zdrowotnymi (9,9% wobec 4,6% w UE). To wskazuje na problemy z dostępnością opieki i rehabilitacji.