Skąd pochodzą banany? Najwięksi producenci bananów

Banany to jeden z najbardziej rozpoznawalnych i lubianych owoców na świecie — codziennie trafiają na miliardy stołów na całym świecie. Choć wydają się zwyczajnym elementem codziennej diety, za ich żółtą skórką kryje się fascynująca historia globalnej produkcji, gospodarki i klimatu. Kim są najwięksi producenci bananów? W jakich krajach banany są nie tylko owocem, ale też podstawą życia i eksportu? Sprawdź, jak wygląda bananowa mapa świata i co mówią o niej najnowsze dane FAO (Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa).

Skąd pochodzą banany?

Indie – największy producent bananów

Kto uprawia najwięcej bananów? Indie – i to z ogromnym zapasem. W 2023 roku wyprodukowały 36,6 milionów ton bananów (26% światowej produkcji), czyli więcej niż kolejne cztery kraje razem wzięte. Indie umacniają swoją pozycję niekwestionowanego lidera światowej produkcji bananów. W 2022 roku z tamtejszych plantacji zebrano 34,5 mln ton owoców,

To nie przypadek – klimat sprzyja, ziemia żyzna, a kraj ma ogromny rynek wewnętrzny. Większość tych bananów w ogóle nie trafia na eksport. Zostają w kraju, zjadane świeże, smażone, gotowane, przerabiane na chipsy lub ciasto.

Banany z Azji

Za Indiami plasują się Chiny (11,7 mln ton) i Indonezja (9,3 mln ton) – potężni gracze, którzy razem z Indiami tworzą bananowy trójkąt dominacji Azji. W Azji banan to nie tylko owoc – to codzienne jedzenie, często podstawowy składnik diety. W wielu regionach rośnie nawet kilkadziesiąt lokalnych odmian: od słodkich po te, które trzeba gotować.

Afrykańskie banany

W Afryce banan to nie deser, ale i obiad. Nigeria (7,3 mln ton), Angola (4,9 mln) i Tanzania (3,7 mln) należą do czołówki producentów bananów na świecie. Tam banany często nie są żółte, lecz zielone – to tzw. plantany, czyli odmiany skrobiowe. Gotuje się je, smaży i grilluje, jak ziemniaki. Dla milionów ludzi to podstawowe źródło kalorii.

Ameryka Południowa i Środkowa – bananowa potęga eksportowa

Kiedy myślimy o bananach w supermarketach w Europie, najczęściej pochodzą one z Ameryki Łacińskiej. Ekwador (7,2 mln ton), Gwatemala (4,4 mln), Kolumbia (2,5 mln) i Kostaryka (2,5 mln) – to kraje, które żyją z eksportu bananów. Zwłaszcza Ekwador, który od dekad jest jednym z głównych dostawców na globalny rynek. Tam banany to nie tylko produkt, to styl życia i główny filar gospodarki.

Brazylia (6,8 mln ton) też należy do światowej czołówki, choć większość jej produkcji trafia na rynek krajowy. W regionie liczą się także Peru (2,4 mln ton) i Dominikana (1,6 mln). Te kraje stawiają coraz bardziej na banany organiczne i fair trade, odpowiadając na rosnący popyt z Europy.

Produkcja bananów w Europie

Choć Europa kojarzy się raczej z jabłkami, winogronami czy cytrusami, banany również mają tu swoje miejsce — choć w skali kontynentu to produkcja niszowa. Uprawy bananów koncentrują się głównie w regionach o klimacie subtropikalnym, należących do krajów Unii Europejskiej. Najwięcej bananów rośnie w Hiszpanii (na Wyspach Kanaryjskich) oraz Francji (na Martynice i Gwadelupie). Mniejsze plantacje istnieją też w Portugalii — zwłaszcza na Maderze — a w ostatnich latach pojawiają się eksperymentalne uprawy w południowych Włoszech i Grecji.

W sumie Europa produkuje rocznie około 700 tysięcy ton bananów, co stanowi zaledwie ułamek światowej produkcji. Mimo to europejskie banany cieszą się uznaniem za wysoką jakość i krótszy łańcuch dostaw — trafiają głównie na lokalne rynki, bez długiego transportu z tropików. Ich produkcja wspierana jest też przez specjalne programy unijne, które mają chronić rolników z regionów najbardziej oddalonych. W ten sposób Europa zachowuje swoje skromne, ale stabilne miejsce na bananowej mapie świata.

Pozostali producenci bananów

Japonia wyprodukowała w 2023 roku 18 ton bananów – to mniej niż niektóre małe plantacje w Afryce. Tokelau i Antigua i Barbuda zamykają listę z symbolicznymi 16 i 5 tonami. To raczej przydomowe ogródki niż przemysł.

Zaskakująco nisko plasują się też kraje, które moglibyśmy kojarzyć z rolnictwem tropikalnym – np. Malezja (278 tys. ton) czy Australia (374 tys.). Widać, że choć klimat się nadaje, na globalnym rynku bananów liczy się przede wszystkim skala i tania siła robocza.

Produkcja bananów na świecie – ranking

Kraj	Zbiory bananów w 2023 roku (w tonach)
Indie	36 614 000
Chiny	11 702 800
Indonezja	9 335 232
Nigeria	7 308 103
Ekwador	7 198 482
Brazylia	6 825 724
Filipiny	5 871 409
Angola	4 893 686
Gwatemala	4 390 554
Tanzania	3 673 671
Kenia	2 906 900
Meksyk	2 642 339
Wietnam	2 639 388
Kolumbia	2 554 287
Kostaryka	2 532 934
Peru	2 415 964
Rwanda	2 308 788
Dominikana	1 655 085
Tajlandia	1 296 870
Melanezja	1 282 537
Papua-Nowa Gwinea	1 250 164
Egipt	1 194 379
Burundi	1 149 280
Sudan	946 734
Etiopia	938 021
Turcja	930 240
Kamerun	865 231
Bangladesz	840 362
Demokratyczna Republika Konga	809 731
Laos	723 552
Mali	564 415
Honduras	564 054
Wenezuela	541 964
Wybrzeże Kości Słoniowej	513 882
Hiszpania	467 260
Republika Południowej Afryki	428 789
Nepal	404 670
Malawi	403 145
Madagaskar	402 044
Kambodża	378 378
Australia	374 251
Panama	372 547
Mozambik	371 398
Tajwan	359 422
Zimbabwe	311 198
Maroko	309 192
Boliwia	305 525
Pakistan	291 807
Malezja	278 171
Kuba	245 856
Gwinea	234 087
Haiti	223 297
Francja	212 460
Izrael	192 000
Argentyna	176 676
Paragwaj	173 637
Liberia	143 797
Iran	135 034
Jemen	131 147
Ghana	112 628
Portoryko	102 399
Nikaragua	90 616
Kongo	89 416
Liban	82 311
Komory	79 667
Jamajka	71 532
Belize	67 220
Jordania	62 524
Saint Vincent i Grenadyny	58 700
Republika Środkowoafrykańska	58 699
Burkina Faso	47 108
Senegal	36 143
Gwinea Równikowa	31 389
Portugalia	30 980
Togo	25 387
Polinezja	24 118
Somalia	23 609
Arabia Saudyjska	22 702
Samoa	22 597
Benin	20 688
Gujana	19 011
Eswatini	18 625
Oman	18 432
Gabon	18 273
Vanuatu	17 723
Salwador	13 128
Fidżi	12 365
Dominika	11 537
Mauritius	11 246
Bahamy	10 571
Gwinea Bissau	8 561
Kiribati	7 542
Cypr	6 010
Wyspy Świętego Tomasza i Książęca	5 355
Republika Zielonego Przylądka	4 162
Saint Lucia	3 759
Stany Zjednoczone	3 537
Trynidad i Tobago	3 370
Surinam	2 671
Bhutan	2 349
Grenada	2 159
Mikronezja	2 041
Seszele	1 999
Nowa Kaledonia	1 966
Brunei	1 881
Palestyna	1 773
Grecja	1 380
Syria	1 332
Tonga	852
Barbados	719
Zambia	689
Malediwy	513
Timor Wschodni	483
Wyspy Salomona	319
Zjednoczone Emiraty Arabskie	308
Tuvalu	301
Polinezja Francuska	264
Algieria	235
Niue	82
Japonia	18
Tokelau	16
Wyspy Cooka	5
Antigua i Barbuda	5

 

Przyszłość bananów

Banany są dziś jednym z najczęściej spożywanych owoców na świecie – co roku zbiera się ok. 150 milionów ton bananów. Ale produkcja stoi przed wyzwaniami: choroby grzybowe (jak odmiana Panama TR4), zmiany klimatu i niestabilność cen. Najmocniej oberwało się eksporterom takim jak Ekwador i Filipiny, uzależnionym od rynków zagranicznych. Tymczasem Indie i Nigeria, gdzie większość bananów trafia na rynek krajowy, przeszły przez kryzys niemal suchą stopą.

Na globalnym rynku narastają też napięcia handlowe. Kolumbia – jeden z głównych eksporterów – zabiega w USA o zniesienie cła na banany, by nie wypaść z gry wobec konkurentów z Ameryki Łacińskiej, którzy korzystają z korzystniejszych umów handlowych.

Największym zagrożeniem dla przyszłości bananów pozostaje jednak kryzys klimatyczny. Według prognoz, do 2080 roku nawet dwie trzecie obszarów upraw w Ameryce Łacińskiej może stać się nieodpowiednie z powodu wzrostu temperatur i niestabilnych opadów.

Na to wszystko nakłada się jeszcze nowy problem – „narkobanany”, czyli proceder przemytu narkotyków w kontenerach z owocami. Zjawisko to stało się poważnym wyzwaniem dla eksportu, zwłaszcza w Ekwadorze.

Mimo to, światowy apetyt nie maleje – banan jest tani, pożywny i uniwersalny.

Może więc warto spojrzeć na ten owoc z nową wdzięcznością. Bo za każdym bananem, który trafia do naszego koszyka, stoi kawał globalnej gospodarki – i tysiące ludzi, którzy codziennie dbają, by ten żółty symbol tropików nie zniknął z naszych stołów.

 

Podobnie jak w przypadku bananów, także w produkcji jabłek widać wyraźny podział na światowych liderów. Tym razem jednak na czele nie stoją tropiki, lecz kraje o chłodniejszym klimacie. Sprawdź, kto zbiera najwięcej jabłek.