Przyrost naturalny to różnica między liczbą urodzeń żywych a liczbą zgonów w danym okresie. Jest jednym z najważniejszych czynników wpływających na zmianę liczby ludności. Przyrost naturalny stanowi również jedno z fundamentalnych zjawisk demograficznych i od wieków kształtuje oblicze społeczeństw na całym świecie. Ile wynosi przyrost naturalny w Polsce w 2022 roku i w latach poprzednich?
- Przyrost naturalny, będący różnicą między liczbą urodzeń a zgonów, jest kluczowym wskaźnikiem demograficznym, odzwierciedlającym dynamikę populacji danego kraju.
- W roku 2022 przyrost naturalny w Polsce wyniósł minus 143,4 tys. Najniższą wartość przyrostu naturalnego od 1946 roku zaobserwowano w Polsce w roku 2021, było to minus 188 tysięcy.
- W 2022 roku ujemny przyrost naturalny odnotowano w większości krajów Europy.
- Najniższy wskaźnik przyrostu naturalnego w przeliczeniu na tysiąc osób odnotowano w Bułgarii (-9,6‰), a najwyższy w Turcji (6,2‰).
- W Polsce wskaźnik przyrostu naturalnego w 2022 roku wyniósł -3,9‰. Oznacza to, że na każde 1000 osób mieszkających w Polsce zmarło 3,9 osób więcej niż się urodziło.
Przyrost naturalny w Polsce, czyli liczba urodzeń i zgonów
W latach 1946 - 2022 liczba urodzeń w Polsce ulegała znacznym fluktuacjom. Po II wojnie światowej, w latach 40. i 50., obserwowano wzrost liczby urodzeń, osiągając szczyt w 1955 roku z prawie 794 tysiącami nowo narodzonych. Następnie nastąpił stopniowy spadek, który osiągnął minimum w latach 90., aż do roku 2005, gdy liczba urodzeń wyniosła jedynie 355,3 tys.
W latach 2005 - 2010 zanotowano niewielki wzrost, jednak następnie liczba urodzeń w Polsce zaczęła ponownie maleć i w 2022 roku osiągnęła najniższy poziom w całym analizowanym okresie, tj. niewiele ponad 305 tysięcy. Wpływ na te zmiany miały różne czynniki, takie jak sytuacja ekonomiczna, polityki społeczne czy zmiany w podejściu do kwestii rodziny.
 |
| Liczba urodzeń i zgonów w Polsce na przestrzeni lat; opracowanie ciekawestatystyki.pl na podstawie danych GUS |
Liczba zgonów również ulegała zmianom w badanym okresie. W latach powojennych, zwłaszcza w latach 40. i 50., obserwowano wzrost liczby zgonów, co było wynikiem trudnych warunków życiowych i sytuacji gospodarczej. W latach 60. liczba zgonów stopniowo malała, by osiągnąć pewne minimum w połowie lat 60.
W latach 70., 80. i 90. ponownie zanotowano wzrost liczby zgonów, co mogło być skutkiem procesów starzenia się społeczeństwa oraz zmian w strukturze demograficznej. Od 2000 roku liczba zgonów utrzymywała się na stosunkowo stałym poziomie, z niewielkimi wahaniem. W latach 2020 - 2021 nastąpił wyraźny wzrost liczby zgonów w Polsce związany z pandemią COVID-19. W 2021 roku w Polsce zmarło prawie 520 tys. osób, najwięcej w analizowanym okresie.
Przyrost naturalny w Polsce na przestrzeni lat
Przyrost naturalny, będący różnicą między liczbą urodzeń a zgonów, dostarcza kompleksowej informacji o dynamice populacji. W analizowanym okresie, przyrost naturalny w Polsce charakteryzował się dynamicznymi zmianami. Po okresie wysokiego przyrostu w latach 40. i 50., nastąpił jego stopniowy spadek, osiągając minimum w drugiej dekadzie XXI wieku.
 |
| Przyrost naturalny w Polsce na przestrzeni lat; opracowanie ciekawestatystyki.pl na podstawie danych GUS |
W Polsce przyrost naturalny był dodatni nieprzerwanie w latach 1946 - 2001. W tym okresie liczba urodzeń była wyższa niż liczba zgonów, co prowadziło do wzrostu liczby ludności. Największy przyrost naturalny odnotowano w latach 1953 - 1958, kiedy wynosił on ponad 500 tys.
Od lat 80. XX wieku przyrost naturalny w Polsce zaczął stopniowo spadać. Było to spowodowane szeregiem czynników mających wpływ na liczbę urodzeń, w tym m.in.:
- spadkiem liczby małżeństw
- wzrostem liczby rozwodów
- opóźnianiem wieku zawierania małżeństw
- wzrostem świadomości antykoncepcyjnej
- spadkiem wskaźnika dzietności
- zmianami w stylu życia
Warto zauważyć, że od 2006 roku zaczęto obserwować pewne ożywienie w przyroście naturalnym, co może być wynikiem różnych działań i programów mających na celu wspieranie rodzin oraz poprawę sytuacji ekonomicznej. Niemniej jednak, od 2013 roku ponownie zanotowano spadek.
Od 2013 roku przyrost naturalny w Polsce jest w każdym roku ujemny. Oznacza to, że liczba urodzeń jest niższa niż liczba zgonów, co prowadzi do spadku liczby ludności. W latach 2020 - 2022 przyrost naturalny był najniższy w powojennej historii Polski i wyniósł odpowiednio minus 122,1 tys., minus 188,0 tys. oraz minus 143,4 tys.
Obecny trend spadkowy w przyroście naturalnym stanowi wyzwanie dla społeczeństwa, wymagając kompleksowych działań w obszarze polityki demograficznej, wsparcia dla rodzin oraz edukacji społeczeństwa na temat znaczenia stabilnej dynamiki populacji. Jednakże, zjawiska demograficzne są wieloaspektowe i wymagają holistycznego podejścia, uwzględniającego szeroki zakres czynników wpływających na życie społeczne i gospodarcze kraju.
Przyrost naturalny w Polsce w podziale na województwa
 |
| Przyrost naturalny w Polsce wg województw; opracowanie ciekawestatystyki.pl na podstawie danych GUS |
Skutki ujemnego przyrostu naturalnego w Polsce
- Spadek liczby ludności. Spadek liczby ludności może prowadzić do zmniejszenia siły roboczej, spadku gospodarczego, a także zwiększenia kosztów utrzymania systemu emerytalnego.
- Starzenie się społeczeństwa. Starzenie się społeczeństwa może prowadzić do zwiększenia obciążenia systemu opieki zdrowotnej i społecznej.
- Zmniejszenie konkurencyjności gospodarki. Mniejsza liczba ludności może prowadzić do zmniejszenia potencjału gospodarczego kraju i jego konkurencyjności na arenie międzynarodowej.
Perspektywy przyrostu naturalnego
- Wprowadzenie zmian w systemie podatkowym, które będą sprzyjać posiadaniu dzieci.
- Wsparcie rozwoju infrastruktury opieki nad dziećmi.
- Wzrost świadomości społecznej na temat znaczenia rodziny i posiadania dzieci.
Przyrost naturalny w Europie
W 2022 roku ujemny przyrost naturalny odnotowano w większości krajów Europy. Najniższy wskaźnik odnotowano w Bułgarii (-9,6‰), a najwyższy w Turcji (6,2‰).
W Polsce wskaźnik przyrostu naturalnego w 2022 roku wyniósł -3,9‰. Oznacza to, że na każde 1000 osób mieszkających w Polsce zmarło 3,9 osób więcej niż się urodziło. Jest to również wskaźnik niższy niż wskaźnik przyrostu naturalnego w Unii Europejskiej, który także jest ujemny (-2,8‰).
W porównaniu z innymi krajami Europy, Polska znajduje się w środku stawki. Ujemny przyrost naturalny odnotowano w 28 z 42 analizowanych krajów.
 |
| Wskaźnik przyrostu naturalnego w Europie; opracowanie ciekawestatystyki.pl na podstawie danych Eurostat |
Image by bristekjegor on Freepik
